Σουρεαλισμός (Surrealism)

Ο Σουρεαλισμός ή Υπερρεαλισμός εμφανίστηκε το 1917 και εκφράστηκε με το μανιφέστο του Γάλλου ποιητή, δοκιμιογράφου, κριτικού και εκδότη Andre Breton (1896 - 1966). Αρχικά αναπτύχθηκε στην λογοτεχνία αλλά γρήγορα εξελίχθηκε σε ένα ευρύτερο καλλιτεχνικό και πολιτικό ρεύμα.
Οι εκφραστές του σουρεαλισμού επηρεάστηκαν κυρίως από το κίνημα του Ντανταϊσμού, τις ψυχαναλυτικές θεωρίες του
(Sigmund Freud) Σίγκμουντ Φρόυντ 1856 - 1939 και τα πολιτικά ιδεώδη του Μαρξισμού.Αντέδρασαν σε αυτό που ερμήνευσαν ως βαθιά κρίση του δυτικού κόσμου, προτείνοντας μια ευρύτερη αναθεώρηση των αξιών, σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ζωής. Εκφράζουν την στροφή του ανθρώπου στο υποσυνείδητο και το παράλογο, τη φαντασία και το όνειρο, καθώς και την περιφρόνηση της λογικής και της πραγματικότητας.
Οι σουρεαλιστές φωτογράφοι εκφράζουν μία νέα ερμηνεία και αντίληψη του προφανούς.
Ο Andre Breton
το 1919 οδηγήθηκε στην σκέψη ότι η χρησιμοποίησηAndre Breton λέξεων που οδηγούν σε συνειρμούς και στοιχείων παρμένων από τον κόσμο και από τον χώρο της ονειροφαντασίας μπορούν να εμπλουτίσουν την τέχνη. Πίστευε, ότι ξεκινώντας από ένα στοιχείο ονειροφαντασίας και δουλεύοντας με συνειρμούς δημιουργείτε ένα καινούργιο καλλιτεχνικό ύφος στα χέρια της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Οι Σουρεαλιστές ως κύριο μέσο έκφρασης προέβαλαν την άμεση αποτύπωση της αυθόρμητης σκέψης χωρίς λογικό έλεγχο (αυτοματισμός) επιδιώκοντας την διερεύνηση του ασυνειδήτου και την απελευθέρωση της φαντασίας με την απουσία κάθε λογικής.
Το 1925 ο ζωγράφος και φωτογράφος
Μαν Ρέυ (Man Ray 1890 - 1976) συμμετέχει μαζί με τους ζωγράφους Μαξ Ερνστ, Χουάν Μιρό, Πάμπλο Πικάσσο και Ζαν Αρπ στην πρώτη υπερρεαλιστική έκθεση που πραγματοποιείται στο Παρίσι.
Black and White - surrealism - Man Ray - 1929Black and White - surrealism - Man Ray - 1929 Man Ray - Observatory Time - 1936Man Ray - Observatory Time - 1936


Ο Φιλίπε Χάλσμαν (Phillipe Halsman 1906 - 1979) γεννήθηκε στην Ρίγα της Λετονίας.Philippe Halsman
Στα 15 του χρόνια ανακαλύπτει μία φωτογραφική μηχανή του οδοντιάτρου πατέρα του και μαζί την χαρά του να φωτογραφίζει. Σπουδάζει στο πανεπιστήμιο της Dresn στην Γερμανία και παίρνει το πτυχίο του ηλεκτρολόγου μηχανικού. Αμέσως μετά το 1930 θα εγκατασταθεί στο Παρίσι όπου 2 χρόνια αργότερα θα έχει το δικό του φωτογραφικό στούντιο και θα συνεργάζεται με τα περιοδικά Vogue, Vu και Voila.
Το 1936 θα σχεδιάσει μία δυοπτική 9Χ12 εκ. φωτογραφική μηχανή την οποία θα κατασκευάσει ο εγγονός του Alphonse Giroux, ο οποίος είχε κατασκευάσει την πρώτη μηχανή του Daquerre.Halsman-Fairchild
Το 1940 μετά την εισβολή των Ναζί στο Παρίσι Albert Einsteinκαι με την βοήθεια του Albert Einstein θα μεταφερθεί στην Ν. Υόρκη.
Το 1941 θα γνωρίσει τον σουρεαλιστή Ισπανό ζωγράφο
Salvador Dali και θα αναπτυχθεί μεταξύ τους μία φιλία 30 ετών.
Το 1942 θα κάνει το πρώτο του εξώφυλλο στο περιοδικό life και μέχρι το 1972 θα έχει κάνει πάνω από 100 εξώφυλλα.
Το 1945 εκλέγεται πρόεδρος της Αμερικανικής κοινότητας φωτογράφων περιοδικών.
Ο Halsman είχε την ικανότητα να εκθέτει την προσωπικότητα του φωτογραφιζόμενου χωρίς προσποίηση.
Philippe Halsman poised w. cameraΤο 1947 σχεδιάζει την Salvador Daliδυοπτική ρεφλέξ 4Χ5 ίντσες γνωστή με το όνομα ‘Halsman Fairchild.
Το 1949 ο Dali και ο Halsman θα αποφασίσουν, σκηνοθετήσουν και θα καταλήξουν μαζί στην δημιουργία της σουρεαλιστικής φωτογραφίας Dali’s Atomicus. Η ιδέα ήταν βασισμένη στον πίνακα του ‘Dali ‘Leda Atomica’ που αναπαριστά τον Δία με μορφή κύκνου να πλησιάζει την Λήδα. Ο Dali έπρεπε να ζωγραφίζει στον αέρα, να ίπτανται 3 γάτες, νερό και μια καρέκλα. Όλα στον αέρα. Η ιδέα του Dali να πυροδοτήσουν μία πάπια με δυναμίτη απορρίφθηκε ως ακραία. Χρειάστηκαν 26 λήψεις, 4 βοηθοί οι οποίοι θα πέταγαν τις 3 γάτες και έναν κουβά νερό στο πλάνο, η κα Halsman η οποία κρατάει την καρέκλα στον αέρα και πολλές ώρες στο studio. Το αποτέλεσμα δικαίωσε τους δύο καλλιτέχνες οι οποίοι δημιούργησαν μία διαχρονική σουρεαλιστική φωτογραφία.
Dali - Leda Atomica - 1949
Dali - Leda Atomica - 1949
Dali - Atomicus 1949
Dali - Atomicus 1949
Η επόμενη σουρεαλιστική φωτογραφική δουλειά των δύο φίλων θα εκδοθεί λίγο αργότερα. Θέμα της ήταν το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα του Dali, το μουστάκι του (Dali's mustache).
Dali's mustache (1) Dali's mustache (2) Dali's mustache (3)
Dali's mustache (4) Dali's mustache (5) Dali's mustache (6)
Ο Halsman έλεγε: "Του Νταλί του αρέσει να τον φωτογραφίζω, διότι δεν τον ενδιαφέρουν οι φωτογραφίες πού απλά αναπαράγουν την πραγματικότητα. Ακόμα και στις φωτογραφίες, του αρέσει να είναι "εκτός" πραγματικότητας! Αυτό είναι σουρεαλιστικό!"Μετά το 1950 εκδίδεται το ‘jump book’ όπου ο Halsman εμφανίζει φωτογραφίες με διάσημες προσωπικότητες της εποχής να πηδούν με μεγάλη ευκολία στον αέρα. Παρά την ακραία σκέψη οι απόψεις του ήταν πάντα σεβαστές.
Grace Kelly
Grace Kelly
Jean Seberg -  Philippe Halsman
Jean Seberg

Marilyn Monroe
Philippe Halsman and Marilyn Monroe
Philippe Halsman and Marilyn Monroe
Richard Nixon
Richard Nixon
The Duke and Duchess of Windsor
The Duke and Duchess of Windsor
Μετά από λίγο καιρό η τάση αυτή θα ονομαστεί jumpology. Ο Halsman έλεγε ότι πρέπει να προβοκάρεις το υποκείμενο και να το ωθείς να βγάλει το αθέατο υποσυνείδητο εαυτό του.

Μια άλλη συνεργασία των δύο φίλων ήταν το In Voluptas Mors το 1951. Μία φωτογραφία βασισμένη σε σκίτσο του Dali. Ένα σουρεαλιστικό πορτραίτο του Dali δίπλα σε ένα μεγάλο κρανίο το οποίο σχημάτιζαν επτά γυμνές κοπέλες.
Dali
Προετοιμασία -  Preparation
Salvador Dalí portrait - In Voluptas Mors - 1951
Salvador Dalí portrait - In Voluptas Mors - 1951

Bill Brandt at home in London 1969Άλλος ένας σουρεαλιστής φωτογράφος ήταν ο
Bill Brandt (1904 - 1983).
Γεννήθηκε στο Αμβούργο της Γερμανίας από εύπορους γονείς.
Το 1920, στα 16 του χρόνια, μεταφέρετε στην Ελβετία για θεραπεία από φυματίωση και για πρώτη φορά ασχολείται με την φωτογραφία. Γνωρίζει τον Αμερικανό ποιητή
Ezra Pount και κατά την διάρκεια της φιλίας τουςEzra Pound portrait by Bill Brandt 1927 κάνει το πορτραίτο του. Ο Pount τον συστήνει στον Αμερικανό ζωγράφο και φωτογράφο Man Rey που ζει στο Παρίσι. Ο μικρός Brandt μεταφέρεται στο Παρίσι όπου θα παραμείνει δίπλα στον Man Ray για τρείς μήνες.Man Ray 1931Γνωρίζει τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής, και κυρίως επηρεάζεται από τον Σουρεαλισμό.
Το 1931, έπειτα από πολλά ταξίδια, κυρίως φωτογραφίζοντας, μεταφέρεται στο Λονδίνο.
Έως το 1945 ασχολείται με το φωτορεπορτάζ δουλεύοντας για διάφορα περιοδικά. Θα φωτογραφίσει την Αγγλία πριν και κατά την διάρκεια του 2ου
παγκοσμίου πολέμου πάντα κατά παραγγελία κάποιων. Την Αγγλική ύπαιθρο, βιομηχανικές περιοχές, τις αστικές τάξεις της Αγγλίας, το Λονδίνο την νύχτα, τα καταφύγια του πολέμου κ.α.
Bill Brandt - After the Celebration London 1931
Bill Brandt - After the Celebration London 1931
Bill Brandt - Isle of Skye - 1947
Bill Brandt - Isle of Skye - 1947
Bill Brandt - London Blitz - 1940
Bill Brandt - London Blitz - 1940
Bill Brandt - Miners Returning to Daylight South Wales - 1931
Bill Brandt - Miners Returning to Daylight South Wales - 1931
Bill Brandt - Policeman in a Dockland Alley - 1938
Bill Brandt - Policeman in a Dockland Alley - 1938
Bill Brandt - Woman in Hamburg  St. Pauli District - 1933
Bill Brandt - Woman in Hamburg  St. Pauli District - 1933
Στην πραγματικότητα ο Brandt δεν φωτογράφιζε υπό τους κανόνες του φωτορεπορτάζ αλλά επηρεασμένος από τα προσωπικά του βιώματα και ανησυχίες.
Αρέσκονταν να παρατηρεί την καθημερινή ζωή των άγγλων και έπειτα μεBill Brandt - Parlourmaids ready to serve dinner - 1933 την βοήθεια φίλων και συγγενών να σκηνοθετεί κάποιες σκηνές σύμφωνα με την δική του αντίληψη. Το αποτέλεσμα ήταν άψογο καθώς είχε την δυνατότητα να αποδώσει με περισσότερη λεπτομέρεια τις κοινωνικές αντιθέσεις, και την ανθρώπινη ανάγκη να μεγαλοποιεί τον προσωπικό ρόλο επειδή φοβάται ότι θα πρέπει να παραδεχθεί κάποια ήττα.
Ο Brandt έλεγε ότι δεν είναι διανοούμενος, αλλά ότι επηρεάζεται από το ένστικτό του και ότι η φωτογραφία δεν είναι σπορ άρα δεν έχει κανόνες. Μια καλή φωτογραφία είναι αυτή που μπορεί να πείσει και να συγκινήσει και ένα καλό αποτέλεσμα δικαιολογεί το μέσο.
Από το 1945 και ως το τέλος της ζωής του θα ασχοληθεί σχεδόν αποκλειστικά με το πορτραίτο και το γυναικείο γυμνό.
Bill Brandt - Francis Bacon - 1963
Bill Brandt - Francis Bacon - 1963
Bill Brandt - René Magritte - 1963
Bill Brandt - René Magritte - 1963
Κυρίως η ενασχόλησή του με το γυναικείο γυμνό ισορροπεί ανάμεσα στο άμεσο και το ονειρικό. Οι φωτογραφίες του και ιδιαίτερα τα κάδρα του διαφέρουν από την προηγούμενη περίοδο. Για πρώτη φορά χρησιμοποιεί έναν ευρυγώνιο φακό ο οποίος παραμορφώνει τα σχήματα δίνοντας παράλληλα ένα απεριόριστο βάθος πεδίου.
Bill Brandt - Belgravia - 1951
Bill Brandt - Belgravia - 1951
Bill Brandt - Campden Hill - 1949
Bill Brandt - Campden Hill - 1949
Bill Brandt - Hampstead - 1945
Bill Brandt - Hampstead - 1945
Bill Brandt
Bill Brandt
Για τον Brandt η σκοποφιλία, σύμφωνα με τον Φρόυντ, η ανάγκη δηλαδή να περιεργαζόμαστε τον κόσμο, είναι αυτό που μπορεί αργότερα να μας οδηγήσει στην ουσία των πραγμάτων. Πολύ σπάνια λέει ο ίδιος είμαστε ικανοί να βλέπουμε για την ίδια, την απλή χαρά, τού να βλέπουμε. Κι όσο δεν το καταφέρνουμε αυτό, τόσο η ουσία των πραγμάτων παραμένει για μάς κρυφή.
Πληροφορίες για τον Bill Brandt πήραμε από την
Γκλόρυ ΡοζάκηΗ άποψη της Σουρεαλιστικής έκφρασης γεννήθηκε στο μυαλό του Andre Breton και των άλλων σουρεαλιστών ως κίνημα διαμαρτυρίας για τις κοινωνικές αντιθέσεις και την ελειπή έκφραση στην τέχνη γενικότερα. Στην πραγματικότητα υπερέβαλαν θέλοντας να θέσουν ορατό το παράλογο, αναδεικνύοντας την αξία της αυθόρμητης σκέψης και της συναισθηματικής αντίδρασης, καταδικάζοντας την διαμορφωμένη αστική λογική ως εχθρό της ανθρώπινης φύσης.
Σουρεαλιστικές εικόνες, καθώς και η παράλογη λογική που αυτές πρεσβεύουν υπήρχαν από πάντα, θα μπορούσαμε να πούμε από την δημιουργία της αστικής συμπεριφοράς ως σύνολο. Εικόνες που δεν αναγνωρίζονταν ως παράλογες επειδή ακριβώς παράλογη ήταν η αστική καθημερινότητα. Αν δεχόμαστε ως παράλογη την λογική του άλλου, τότε το φαινόμενο θα γίνεται πιο έντονο.
Θεωρητικά το κίνημα του Σουρεαλισμού εξασθένησε μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, και ως οργανωμένο κίνημα εγκαταλείπεται μετά τον θάνατο του Andre Breton to 1966.
Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες που συνεχίζουν να εκφράζονται σουρεαλιστικά είτε τοποθετούν στο έργο τους την ταμπέλα του σουρεαλισμού είτε όχι.
Είναι πολύ εύκολο για έναν λογοτέχνη ή φωτογράφο να μεταδώσει σουρεαλιστικές εικόνες παρατηρώντας την πολιτική ακολουθία πολιτικών ή μη ενός τόπου, δεδομένου ότι εν μέσω της κοινωνικής συναίνεσης, η υπερβολή στο παράλογο έχει πάρει πλέον διαστάσεις άμιλλας.
Panagiotis Tzamaros - AFP - Getty Images
Surrealism - Panagiotis Tzamaros - AFP - Getty Images


Andre kertesz -  di stortion
Andre kertesz -  di stortion
André Kertész
André Kertész
bellmer
Hans Bellmer - Dolls
Brasai - Avenue de l'observatoire - 1936
Brasai - Avenue de l'observatoire - 1936
Brassai - Phenomenon of ecstasy - 1933
Brassai - Phenomenon of ecstasy - 1933
brassai
brassai
Chez Suzy - brassai - 1932
Chez Suzy - brassai - 1932
Claude Cahun - 1939
Claude Cahun - 1939
Claude Cahun - What Do You Want From Me - 1928
Claude Cahun - What Do You Want From Me - 1928
Hans Bellmer, The Doll, 1932-45
Hans Bellmer - Dolls - 1932
Henri Cartier-Bresson - Martigues - 1932
Henri Cartier-Bresson - Martigues - 1932
Man Ray - Tears - 1930
Man Ray - Tears - 1930
Pierre Molinier - Introit - 1967
Pierre Molinier - Introit - 1967
Pierre Molinier
Pierre Molinier

Mimis Nena


Προηγούμενη Έκφραση
Στην ενότητα‘Η Έκφραση’ αναφερόμαστε σε σκέψεις και ιδέες που επηρέασαν το φωτογραφικό μέσο και την έκφραση της φωτογραφίας. Οι αναφορές δεν σηματοδοτούν οπωσδήποτε παραδείγματα προς αντιγραφή.
Δεν αντιγράφουμε παρά μόνο ως άσκηση.
Συμβουλευόμαστε την εμπειρία του χρόνου.

Φωτογραφία είναι το μάτι του φωτογράφου, η ενστικτώδης σύλληψη του χρόνου. Το ένστικτο μιας στιγμής, όπου η φωτογραφία εγκλωβίζει το αντικείμενο, για να μεταφέρει στον θεατή το υποκείμενο, μια νέα πραγματικότητα.
Ο φωτογράφος βυθίζεται στην νέα πραγματικότητα για να συναντήσει το φανταστικό (εικαστικό).
Φιλοσοφικές απόψεις και ατέλειωτες συζητήσεις. Απόψεις και εκφράσεις, μέσα από την πνευματική ενέργεια των δημιουργών, τις γνώσεις τους, που απέκτησαν από την συνεχή άσκηση και παιδεία, από την συσσωρευμένη, μέσα τους, ιστορική και κοινωνική συνείδηση.
Η τέχνη της φωτογραφίας υπακούει σε περιορισμούς, προσπαθεί, πειραματίζεται, κάνει λάθος, επιμένει, αξιοποιώντας το φως, αναλογικά ή ψηφιακά. Η Θεωρία δεν προηγείται της πρακτικής... η θεωρία δημιουργείται από την πρακτική.
Δημιουργικότητα στη φωτογραφία είναι η εκγύμναση και όξυνση του οπτικού μας αισθητηρίου, η διαρκής καλλιέργεια και ευαισθητοποίηση της ματιάς μας.
Η φωτογραφία δεν είναι κάτι το δεδομένο. Είναι συνεχής διαπραγμάτευση ανάμεσα στον φωτογράφο και το μέσο του, ανάμεσα στο εφικτό και το ανέφικτο.

Φωτογραφία είναι η γυμνή ψυχή με την ειλικρίνεια της αυθόρμητης σκέψης.

Ο φωτογράφος γίνεται καλλιτέχνης όταν απαλλάσσεται από τις έτοιμες ιδέες και επεξεργάζεται την δική του, δομημένη άποψη για τις εικόνες. Ζει έναν δυσνόητο, ως επί το πλείστον, παρόν, που πολλά χρόνια αργότερα, θα εμφανίζεται ως ένα διακοσμημένο όνειρο.
Απόψεις που σήμερα είναι γενικά αποδεκτές, κάποτε ήταν εκκεντρικές.
Η φωτογραφία εξελίσσεται σε έργο τέχνης όταν το θέμα της συνυπάρχει αρμονικά με την φόρμα, με ένα στυλ, με τα χρώματα με έναν εμφανή αισθησιασμό.

Η ουσία μίας εικόνας, δεν περικλείεται από μία υπερβατική ιδέα που χαρακτηρίζει την εικόνα, αλλά ενσαρκώνεται στη σειρά των εικονικών της εκδοχών.
Η Φωτογραφία ως σύνθετη τέχνη διεγείρει, όταν αποδεσμεύεται από το θέμα. Όταν η φωτογραφική ματιά υπερίπταται των χρόνο-τοπογραφικών περιορισμών του θέματος. Υπερίπταται πέρα από συγκεκριμένες - ακριβείς συντεταγμένες.