Η Προϊστορία της Φωτογραφίας Περίοδος 1600 - 1700

Art Painter on Work in Camera Obscura
Στην, έως τώρα, αφήγησή μας, για την προϊστορία της Φωτογραφίας, έχουμε καλύψει 1.950 χρόνια.
Τα γεγονότα, τυχαία ή σχεδιασμένα, στην πορεία της μετέπειτα φωτογραφίας συγκλίνουν καταπληκτικά με τον βλαστό ενός φυτού. Με την Γένεση έτσι όπως η φύση ορίζει. Με το σπόρο που δημιουργεί μία ρίζα και ένα βλαστό. Μία ρίζα που δεν την βλέπουμε διότι βρίσκεται μέσα στο χώμα και ένα βλαστό που δεν το βλέπουμε διότι είναι μικρός και ασήμαντος. Αλλά μεγαλώνει. Δημιουργεί κλαδιά, φυλλαράκια, παρακλάδια, φύλλα και εμείς δεν δίνουμε το πρέπον ενδιαφέρον. Μόνο κάποιοι λίγοι, γοητευμένοι από τη δύναμη της φύσης. Από την δύναμη της εξέλιξης. Και είναι αυτοί, τελικά, που θα βοηθήσουν το φυτό να αντιμετωπίσει τις αντίξοες συνθήκες και να πετάξει άνθη. Όμορφα που είναι τα άνθη του!. Και ξαφνικά εμφανίζει τον καρπό του. Ναι είναι ένα θαύμα. Ο καρπός του. Ο όμορφος νόστιμος καρπός του. Ο καρπός του Σκοτεινού θαλάμου είναι η Φωτογραφία.
1600 - 1700 Camera Obscura
Τον 17ο αιώνα οι μελετητές και οι επιστήμονες της εποχής μεταξύ άλλων παρατηρήσεων θα βοηθήσουν στην πορεία της φωτογραφίας προς την εμφάνιση.
Οι παρατηρήσεις των προηγούμενων μελετητών έως τον 17ο αιώνα δίνουν την ώθησή στους επόμενους να μελετήσουν και εξελίξουν το Σκοτεινό θάλαμο.
Τον έκαναν μικρό, εύχρηστο ακόμα και μέσο διασκέδασης και εκπαίδευσης για μικρούς και μεγάλους.



Johannes Kepler
Ο Γερμανός Μαθηματικός, Αστρονόμος, Αστρολόγος και Φιλόσοφος Γιοχάνες Κέπλερ γεννήθηκε στη Βάιλ ντερ Στατ (Weil der Stadt) της Βυρτεμβέργης (Baden-Württemberg) το 1571.
Από νεαρή ηλικία διακρίθηκε στα μαθηματικά και στην παρατήρηση των πλανητών.
Comet of 1577
Στην ηλικία των 5 ετών παρατήρησε το πέρασμα του κομήτη του 1577. 9 ετών παρατήρησε την έκλειψη της σελήνης του 1580.
Το 1589 εισήχθη στο Πανεπιστήμιο του Τύμπιγκεν (University of Tübingen) σπουδάζοντας φιλοσοφία και θεολογία. Υπό τον τον Μίχαελ Μέστλιν (Michael Maestlin) (1550-1631) διδάχθηκε το Πτολεμαϊκό και Ηλιοκεντρικό Σύστημα. Αναγνωρίστηκε ως ιδιοφυΐα στα μαθηματικά και την αστρονομία.
Mysterium Cosmographicum
23ων χρονών, το 1594, δέχθηκε την πρόταση και έγινε καθηγητής αστρονομίας και μαθηματικών στο Προτεσταντικό Σχολείο του Γκρατς της Αυστρίας.
Το 1596, συγκεντρώνοντας τις παρατηρήσεις του για την κίνηση των πλανητών, εκδίδει το βιβλίο Mysterium Cosmographicum, Το Μυστήριο της Κοσμογραφίας, ή Κοσμολογίας θα λέγαμε σήμερα ή Σύμπαντος. Περιγράφει με μαθηματικές αποδείξεις ότι οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον ήλιο. Βοηθάει στην άμεση κατανόηση της, από το 1543, Ηλιοκεντρικής Θεωρίας του Νικόλαου Κοπέρνικου απωθώντας την πτολεμαϊκή θεωρεία.
Tycho Brahe
Την 4η Φεβρουαρίου του 1600, έπειτα από πρόσκληση του Τύχο Μπράχε, ξεκινάει η συνεργασία τους στο παρατηρητήριο του Μπράχε στην Πράγα.
Astronomiae Pars Optica
Ο ξαφνικός θάνατος του Μπράχε την 24η Οκτωβρίου του 1601 θα φέρει τον Κέπλερ στην διαδοχή του ως αυτοκρατορικός μαθηματικός και θα παραμείνει για τα επόμενα 11 χρόνια.
Το 1604 δημοσίευσε τις παρατηρήσεις του περί οπτικής, στο βιβλίο Astronomiae Pars Optica (Το οπτικό μέρος της Αστρονομίας). Περιγράφει την Οπτική σχετικά με την ένταση του φωτός που είναι αντιστρόφως ανάλογη με την απόσταση. Τις αστρονομικές επιπτώσεις της οπτικής, όπως η παράλλαξη, και τα φαινομενικά μεγέθη των ουράνιων σωμάτων. Την ανάκλαση από επίπεδα και κυρτά κάτοπτρα και τις αρχές της Pinhole Camera ή Camera Obskura ή Σκοτεινός Θάλαμος. Όπως και τον 11ο αιώνα, ο Άραβας Αλχάζεν, τώρα και ο Κέπλερ μελετώντας τον Σκοτεινό Θάλαμο ή τον θάλαμο με τρύπα από καρφίτσα (Pinhole Camera) όπως τον αποκαλούσε επεκτάθηκε στη μελέτη της Οπτικής στο ανθρώπινο μάτι και αναγνώρισε ότι οι εικόνες στον αμφιβληστροειδή προβάλλονται ανεστραμμένες.
Στο ίδιο βιβλίο υποστήριξε ότι αν μια εστία μιας κωνικής τομής είχε τη δυνατότητα να κινηθεί κατά μήκος της γραμμής που ενώνει τις εστίες, η γεωμετρική μορφή θα μετασχηματισθεί ή θα εκφυλιστεί σε μία άλλη. Με αυτό τον τρόπο, μία έλλειψη γίνεται παραβολή όταν η μία εστία μετακινείται στο άπειρο, όταν οι δύο εστίες συγχωνεύονται σε μια, σχηματίζεται ένας κύκλος.
Camera Obscura as Johannes Kepler
Κατόπιν των παρατηρήσεών του, ο Κέπλερ, για την μελέτη των ουράνιων σωμάτων θα κατασκευάσει με δικά του σχέδια ένα φορητό σκοτεινό θάλαμο σε σχήμα κώνου. Στην κορυφή του κώνου ήταν τοποθετημένη η μικρή οπή για την διέλευση των ακτινών του φωτός. Οι ακτίνες προσπίπταν σε καθρέπτη τοποθετημένο υπό κλήση. Ο καθρέπτης οδηγούσε τις ακτίνες κάθετα στην βάση του κώνου. Ο Κέπλερ τοποθετούσε ένα στρογγυλό τραπέζι και την καρέκλα του. Είναι κατανοητό ότι εν όσο το είδωλο εμφανίζεται ανάποδα στο τραπέζι και ο Κέπλερ τοποθετηθεί ανάποδα στο είδωλο τότε η οπτική του θα είναι κανονική. Ιδέα που 240 χρόνια αργότερα θα χρησιμοποιηθεί στις πρώτες φωτογραφικές μηχανές.
Οι μελέτες, οι παρατηρήσεις και τα έργα του Κέπλερ συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια ακόμη έως τον θάνατό του την 15η Νοεμβρίου του 1630.
Ο Κέπλερ με τις αστρονομικές του μελέτες, τις μελέτες περί οπτικής και περί οφθαλμού, ώθησε ακόμα περισσότερο στην χρήση του Σκοτεινού Θαλάμου, διαδίδοντας ακόμα περισσότερο την ιδέα της χρήσης του άρα και της μετέπειτα εξέλιξής του.


Angelo Sala
Το 1576 στην Βισένζα (Vicenza) της Ιταλίας γεννήθηκε ο Angelo Sala (1576 - 1637).
Παρά του ότι δεν σπούδασε επίσημα σε κάποιο πανεπιστήμιο, εκτός από κάποια ενασχόληση με την χημεία στην Βενετία, διακρίθηκε ως Ιατρός και Χημικός.
Από το 1602 έως το 1617 υπηρετεί ως ιατρός στην Δρέσδη (Dresden), Σόντριο (Sondrio), Νυρεμβέργη (Nuremberg), Frauenfeld, Γενεύη (Geneva) και Χάγη (Hague - Dutch: Den Haag).
Το 1617 έως το 1619 υπηρέτησε ως γιατρός στον Άντον Γκύντερ Β’ (Anton Gunther Β‘) Κόμη (Count) του Όλντενμπουργκ (Oldenburg) και ως επόπτης φαρμάκων στη περιοχή του.
Το 1617, έδειξε την ταυτότητα ορισμένων τεχνητών και φυσικών ενώσεων στο βιβλίο του Anatomia Vitrioli
Το 1624 στο βιβλίο του περί φαρμάκων ισχυρίστηκε ότι κατά την ζύμωση, ανασυντάσσονται στοιχειώδη σωματίδια με αποτέλεσμα τον σχηματισμό νέων ουσιών. Γενικώς απέδειξε ότι οι χημικές αντιδράσεις δημιουργούν ουσίες από συνδυασμούς άλλων ουσιών.
Photogram Leave
Το 1614 πειραματιζόμενος με τα άλατα του αργύρου παρατήρησε ότι αν μία πλάκα νιτρικού αργύρου εκτεθεί στο φως του ήλιου μαυρίζει. Αν στην επιφάνεια ενός χαρτιού τοποθετήσουμε νιτρικό άργυρο και το εκθέσουμε στο φως του ήλιου, το χαρτί θα μαυρίσει. Ο νιτρικός άργυρος κλιμακώνει το μαύρισμα στην επιφάνειά του ανάλογα με την κατά σημεία ένταση του φωτός (Κλίμακα του Γκρι).
Η τότε επιστημονική κοινότητα αγνόησε αυτή την παρατήρηση με τον ισχυρισμό ότι ‘Δεν είχε πρακτική εφαρμογή’.
Ήταν όμως μία εξέχουσα παρατήρηση, που χρησιμοποιήθηκε αργότερα στην εμφάνιση της φωτογραφίας. Η καθυστέρηση οφείλετε στο ότι ο νιτρικός άργυρος συνεχίζει να μαυρίζει κατά την έκθεσή του στο φως, έως 100% μαύρος. Η εξέλιξη του μαυρίσματος μπορεί να σταματήσει σε επιθυμητό χρόνο, αλλά αυτό αναγνωρίσθηκε, επίσημα, 225 χρόνια αργότερα.


Athanasius Kircher
2 Μαΐου του 1602 θα γεννηθεί στην Γερμανία άλλος ένας μεγάλος ερευνητής, ο Ιησουΐτης ιερέας, μαθηματικός, γλωσσολόγος, ιατρός, γεωλόγος, γεωγράφος Αθανάσιους Κίρχερ (Athanasious Kircher).
Ο Κίρχερ θα ωθήσει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον στον Σκοτεινό Θάλαμο.
Παρατήρησε και απέδωσε τα αίτια της Πανώλης, του μεγαλύτερου προβλήματος της Ευρώπης έως τον 17ο.
Το 1651 ίδρυσε το Μουσείο του Ρωμαϊκού Κολλεγίου (Museum Kircherianum).
Εφηύρε τον Τηλεβόα και το Μαγνητικό Ρολόι.
Μεταξύ και πολλών άλλων σημαντικών παρατηρήσεων και εφευρέσεων θεωρείτε ο πρώτος που σχεδιάζει και κατασκευάζει την ‘Μαγική Λατέρνα' ή Ελληνικά 'Μαγικό Προβολέα', Ιταλικά ‘Laterna Magica’, Αγγλικά ‘Magic Latern’, το 1645. Θα το παρουσιάσει στο βιβλίο του Ars Magna Lucis et Umbrae
Smicroscopium Parastaticum Kircher A
Η Μαγική Λατέρνα είναι ένα μικρό φορητό Σκοτεινό Δωμάτιο με τεχνικές παραλλαγές. Στην οπή του Σκοτεινού Θαλάμου είναι τοποθετημένες διαφανείς μεμβράνες με σχέδια που εναλλάσσονται εν σειρά. Ένα κερί από την άλλη πλευρά της οπής φωτίζει τις μεμβράνες αντανακλώντας το σχέδιο στον απέναντι τοίχο. Δεδομένου ότι μέσα στο φορητό δωμάτιο δύναται να καθίσουν λίγοι θεατές, θα λέγαμε ότι έχουμε ένα θέαμα. Κάτι σαν το Slide Show.
Η ιδέα είναι προγενέστερη του Κίρχερ. Ανήκε στον Ολλανδό εφευρέτη Κορνέλιους Ντρέμπελ (Cornelis Drebbel) και την περιέγραψε ο φίλος του ποιητής, συνθέτης και διπλωμάτης Constantijn Huygens το 1622. Ο Κέρχερ όμως την προώθησε και πρακτικά στο ευρύ κοινό.
Microscope 1595
Το τεράστιο ενδιαφέρον για την οπτική αυτή την περίοδο θα μας δώσει το τηλεσκόπιο το 1608 από τους Ολλανδούς, οπτικούς, Χανς Λιπερσέι (Hans Lippershey) και Ζακαρίας Γιάνσεν (Zacharias Janssen) και το μικροσκόπιο από τους Ολλανδούς, οπτικούς, Χανς Γιάνσεν, Ζακαρίας Γιάνσεν και Χανς Λιπερσέι το 1590.

Daniel Schwenter
Νέες ιδέες, νέοι φακοί θα βοηθήσουν τον Γερμανό μαθηματικό, ποιητή, γλωσσολόγο, εφευρέτη και βιβλιοθηκάριο Daniel Schwenter (1585 - 1636), να προτείνει για την οπή του σκοτεινού θαλάμου ένα σύστημα φακών, διαφορετικών εστιακών αποστάσεων που επιτρέπει την σμίκρυνση ή μεγέθυνση της εικόνας. Το τηλεσκόπιο, το μικροσκόπιο και ο Schwenter θέτουν τις βάσεις του μετέπειτα τηλεφακού και του ευρυγώνιου φακού.
Για λίγους ήταν επιστημονικά εργαλεία, αλλά για τους περισσότερους αποτελούσαν είδη διασκέδασης. Εδώ θα ταιριάξει και σε σύντομο χρονικό διάστημα θα γίνει γνωστό το Μαγικό Δωμάτιο του Κίρχερ.
Magia Universalis Natura et Artis
Ο Σκοτεινός Θάλαμος κινείται πλέον περισσότερο ανάμεσα σε επιστήμονες και καλλιτέχνες. Το 1657 ο Γερμανός Ιησουίτης επιστήμονας Gaspar Schott χρησιμοποιεί σαφή περιγραφή μιας κάμερας τύπου κουτιού στο βιβλίο του Magia Universalis Natura et Artis.
Το Σκοτεινό Δωμάτιο γίνετε πλέον Σκοτεινό Κουτί. Ένα χαρούμενο σκοτεινό κουτί που θα κερδίσει πολλούς φίλους λόγο των μαγικών εικόνων που παρουσιάζει στον σκοτεινό εσωτερικό του χώρο.
Ο Κίρχερ για τις γεωγραφικές του παρατηρήσεις θα χρησιμοποιήσει ένα κωνικό Σκοτεινό Θάλαμο τύπου Κέπλερ. Ο υπό κλίση καθρέφτης του Κέπλερ έκανε άνετη και ευχάριστη τη παρατήρηση για λόγους έρευνας στο, μικρό πλέον, Σκοτεινό Θάλαμο. Χρησιμοποιήθηκε και θα χρησιμοποιείτε στα Σκοτεινά Κουτιά έως τις πρώτες φωτογραφικές μηχανές 180 χρόνια μετά την χρήση του Κίρχερ.
Το 1654 η Μαγική Λατέρνα, σε σχέδιο του Κρίστιαν Χόυχενς (Christiaan Huygens), απογόνου του Constantijn Huygens, θα χρησιμοποιηθεί από το Βέλγο μαθηματικό Ιησουίτη André Tacquet για να περιγράψει, σε όλη την Ευρώπη, το ταξίδι του Ιταλού Ιησουίτη Martino Martini από την Κίνα στο Βέλγιο.


Johann Zahn
Στο ρυθμό του θριάμβου της οπτικής την 29η Μαρτίου του 1641 γεννιέται ο Γερμανός μαθηματικός, φυσικός και συγγραφέας Johann Zahn.

Ο Ζαν στο έργο του Oculus Artificialis Teledioptricus Sive Telescopium, το 1685, θα περιγράψει, με σκίτσα και διαγράμματα, το μικρότερο έως τώρα σκοτεινό κουτί με καθρέπτη. Μία ικανή φωτογραφική μηχανή 154 χρόνια πριν την μηχανική αποτύπωση του ειδώλου.
Johann Zahn Camera Obscura 1685
Είναι εύκολη στην μετακίνησή της. Θα χρησιμοποιηθεί εκτενέστερα από ζωγράφους και περιηγητές. Θα υπενθυμίσουμε ότι ο καθρέπτης αντανακλά το είδωλο προς τα πάνω έτσι ώστε ο ζωγράφος τοποθετώντας ένα ημιδιαφανές χαρτί (Ριζόχαρτο) να μπορεί κυριολεκτικά να αντιγράψει την εικόνα με ένα μολύβι. Οι περιηγητές πλέον έχουν την δυνατότητα να ζωγραφίζουν με φωτογραφική ακρίβεια τα τοπία και τα μνημεία από τους τόπους που επισκέπτονται.
1685 Oculus Artificialis Teledioptricus Sive Telescopium Magic Latern
Στο ίδιο έργο θα περιγράψει με σχέδια 13 διαφορετικές Μαγικές Λατέρνες με καπάκι στον φακό, έτσι ώστε ο θάλαμος να παραμένει σκοτεινός κατά την αλλαγή της διαφάνειας.
Έδωσε επίσης τα σχέδια ενός Σκοτεινού Θαλάμου με τηλεσκόπιο στηριγμένο σε θόλο, για την παρατήρηση του ουρανού. Κάτι σαν το σημερινό Αστεροσκοπείο.

Ο Ζαν γεννήθηκε στα μέσα του 17ου αιώνα. Η σκέψη του ωρίμασε περί τα τέλη του ίδιου αιώνα. Σαν επιστήμονας – συγγραφέας θα του ήταν μεγάλη χαρά να συγγράψει αυτά που είδε ή έμαθε μεγαλώνοντας. Να τα συγκεντρώσει. Και ξεκίνησε την περιπέτεια. Αλλά αυτά που ήξερε, μέσα του έπαιρναν όγκο. Το μυαλό του γινόταν το χώμα που θα γονιμοποιούνταν οι σπόροι των άλλων. Έτσι δεν γίνεται με όλους του συγγραφείς; Και το έκανε.
Τι έκανε;
Τη διαφορά… Συγκέντρωσε ότι είχε σε μία σκυτάλη, απλώνοντας το χέρι στον 18ο αιώνα.


Camera Obscura next to 1685
Στα τέλη του 17ου αιώνα βλέπουμε το όνειρο να είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα, αλλά δεν την αγγίζει διότι δεν είναι ακόμα όνειρο.
Ο κόσμος έχει δεχθεί περίτρανα τις διάφορες εφαρμογές του Σκοτεινού θαλάμου, αλλά στην παρούσα φάση, ήταν ήδη μία επανάσταση της οπτικής.
Ο Σκοτεινός Θάλαμος ήταν ένα τέλειο εργαλείο για επιστήμονες, ζωγράφους, περιηγητές και μια διασκεδαστική απασχόληση για όλους τους υπόλοιπους.
Το όραμα της Φωτογραφίας δεν έχει εμφανιστεί ακόμα. Είναι πάρα πολύ νωρίς για να φανταστεί και να επιδιώξει ο άνθρωπος την μηχανική αποτύπωση του ειδώλου.
Σύντομα θα γίνει και αυτό… 130 χρόνια έμειναν…!!!

Camera Obscura with Mirror on Top

Camera Obscura with Mirror on Top
Kirchers Metamorphosis Machine

Kirchers Metamorphosis Machine
Zahn, Johannes (1641-1707) Oculus Artificialis Teledioptricus, Sive, Telescopium - Structura Oculi Materialis
Zahn Johannes (1641-1707) Oculus Artificialis Teledioptricus Sive Telescopium - Structura Oculi Materialis
Kircher's Compound Microscope Adapted with Coarse and Fine Adjustment and Substage Condenser

Kircher's Compound Microscope Adapted with Coarse and Fine Adjustment and Substage Condenser
Zahn, Johannes (1641-1707) Oculus Artificialis Teledioptricus

Zahn, Johannes (1641-1707) Oculus Artificialis Teledioptricus
Oculus Artificialis Teledioptricus Sive Telescopium

Oculus Artificialis Teledioptricus Sive Telescopium
André Tacquet

André Tacquet
Christiaan Huygens

Christiaan Huygens
Constantijn Huygens

Constantijn Huygens
Cornelis Drebbel

Cornelis Drebbel
Hans Lipperhey

Hans Lipperhey
Michael Maestlin

Michael Maestlin
Johannes Kepler 1610

Johannes Kepler 1610
Martino Martini

Martino Martini
Zacharias Janssen

Zacharias Janssen



Mimis Nena






Στην ενότητα‘Η Έκφραση’ αναφερόμαστε σε σκέψεις και ιδέες που επηρέασαν το φωτογραφικό μέσο και την έκφραση της φωτογραφίας. Οι αναφορές δεν σηματοδοτούν οπωσδήποτε παραδείγματα προς αντιγραφή.
Δεν αντιγράφουμε παρά μόνο ως άσκηση.
Συμβουλευόμαστε την εμπειρία του χρόνου.

Φωτογραφία είναι το μάτι του φωτογράφου, η ενστικτώδης σύλληψη του χρόνου. Το ένστικτο μιας στιγμής, όπου η φωτογραφία εγκλωβίζει το αντικείμενο, για να μεταφέρει στον θεατή το υποκείμενο, μια νέα πραγματικότητα.
Ο φωτογράφος βυθίζεται στην νέα πραγματικότητα για να συναντήσει το φανταστικό (εικαστικό).
Φιλοσοφικές απόψεις και ατέλειωτες συζητήσεις. Απόψεις και εκφράσεις, μέσα από την πνευματική ενέργεια των δημιουργών, τις γνώσεις τους, που απέκτησαν από την συνεχή άσκηση και παιδεία, από την συσσωρευμένη, μέσα τους, ιστορική και κοινωνική συνείδηση.
Η τέχνη της φωτογραφίας υπακούει σε περιορισμούς, προσπαθεί, πειραματίζεται, κάνει λάθος, επιμένει, αξιοποιώντας το φως, αναλογικά ή ψηφιακά. Η Θεωρία δεν προηγείται της πρακτικής... η θεωρία δημιουργείται από την πρακτική.
Δημιουργικότητα στη φωτογραφία είναι η εκγύμναση και όξυνση του οπτικού μας αισθητηρίου, η διαρκής καλλιέργεια και ευαισθητοποίηση της ματιάς μας.
Η φωτογραφία δεν είναι κάτι το δεδομένο. Είναι συνεχής διαπραγμάτευση ανάμεσα στον φωτογράφο και το μέσο του, ανάμεσα στο εφικτό και το ανέφικτο.

Φωτογραφία είναι η γυμνή ψυχή με την ειλικρίνεια της αυθόρμητης σκέψης.

Ο φωτογράφος γίνεται καλλιτέχνης όταν απαλλάσσεται από τις έτοιμες ιδέες και επεξεργάζεται την δική του, δομημένη άποψη για τις εικόνες. Ζει έναν δυσνόητο, ως επί το πλείστον, παρόν, που πολλά χρόνια αργότερα, θα εμφανίζεται ως ένα διακοσμημένο όνειρο.
Απόψεις που σήμερα είναι γενικά αποδεκτές, κάποτε ήταν εκκεντρικές.
Η φωτογραφία εξελίσσεται σε έργο τέχνης όταν το θέμα της συνυπάρχει αρμονικά με την φόρμα, με ένα στυλ, με τα χρώματα με έναν εμφανή αισθησιασμό.

Η ουσία μίας εικόνας, δεν περικλείεται από μία υπερβατική ιδέα που χαρακτηρίζει την εικόνα, αλλά ενσαρκώνεται στη σειρά των εικονικών της εκδοχών.
Η Φωτογραφία ως σύνθετη τέχνη διεγείρει, όταν αποδεσμεύεται από το θέμα. Όταν η φωτογραφική ματιά υπερίπταται των χρόνο-τοπογραφικών περιορισμών του θέματος. Υπερίπταται πέρα από συγκεκριμένες - ακριβείς συντεταγμένες.